บ้านยี่สาร อ.อัมพวา จ.สมุทรสงคราม ดินแดนที่สายน้ำและผืนป่าชายเลนหล่อเลี้ยงชีวิตผู้คนมาเนิ่นนาน ความผูกพันกับธรรมชาติไม่ได้จางหายไปแม้ความเจริญจะเข้ามาเยือน ภูมิปัญญาท้องถิ่น เช่น การทำถ่านไม้โกงกาง ยังคงดำเนินไปอย่างเงียบๆ ท่ามกลางวิถีชีวิตที่อิงอาศัยความอุดมสมบูรณ์จากคลองและป่าชายเลน

การมาเยือนยี่สารของทีมงานทุ่งแสงตะวันครั้งนี้นำโดย พี่นก นิรมล เมธีสุวกุล เป็นการรำลึกถึงความทรงจำเมื่อ พ.ศ.2541 กับเรื่องราวก๊วนเด็กยี่สารที่มีสนามเด็กเล่นคือผืนป่าชายเลนกว้างใหญ่ที่เต็มไปด้วยเสียงหัวเราะและรอยยิ้ม

วันนี้เวลาล่วงเลยไป 27 ปี การพบปะกับ อ๋อง พชรพล แก้วกาม และ ทอม เชาวลิต พุกดำ สองหนุ่มน้อยในวันนั้นที่เติบโตเป็นผู้ใหญ่ในวันนี้ นัดกันที่ร้านอาหารท้องถิ่นในชุมชน แน่นอนว่าการพบกันครั้งนี้ย่อมมีเรื่องราวของอาหารแฝงอยู่ด้วย

อาหารบนโต๊ะกลางวงสนทนาล้วนเป็นของที่หาได้ในท้องถิ่น ชาวบ้านยังคงกินกันเช่นนี้ ไม่ได้จำกัดอยู่แค่ในร้านอาหาร พี่นกเสริมว่า “การได้เห็นอาหารพื้นบ้านเช่นนี้ก็เหมือนการไปตลาดท้องถิ่นที่ทำให้เรารู้ว่าที่ไหนมีทรัพยากรอะไร และแสดงให้เห็นว่าทรัพยากรที่ยี่สารยังคงพึ่งพาได้”

อาหารที่เรียงรายบอกเล่าถึงทรัพยากรยี่สารได้ดีเช่นนี้ นำไปสู่การสนทนากับทอม เด็กชายผู้ร่าเริงในวันวานสู่ผู้ใหญ่ในวัยสามสิบกว่าบนเส้นทางธุรกิจบ่อปลาธรรมชาติ

ทอมเล่าว่า เขาเลี้ยงทั้งปลา ปู และกุ้ง แบบธรรมชาติ อาศัยการดันน้ำทะเลเข้าออกเพื่อรักษาสมดุลของระบบนิเวศ ซึ่งต่างจากเมื่อก่อนที่ยี่สารเคยเผชิญวิกฤตบ่อกุ้งกุลาดำทำลายระบบนิเวศอย่างหนัก ตอนนี้สถานการณ์คลี่คลาย บ่อกุ้งร้างหลายแห่งคืนสภาพเป็นป่า ธุรกิจบ่อเลี้ยงปลาธรรมชาติก็เติบโตขึ้น เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมและสร้างรายได้ให้ชุมชน

แต่เบื้องหลังความสำเร็จนี้ ทอมเล่าถึงปัญหาสำคัญที่ชาวประมงเลี้ยงปลาในยี่สารกำลังเผชิญคือการรุกรานของ ปลาหมอคางดำ ทอมทำบ่อเลี้ยงปลามากว่า 10 ปี แต่ปัจจุบันแทบไม่เห็นผลกำไรเนื่องจากปัญหาปลาหมอคางดำที่เติบโตเร็วมากและเข้ามาทำลายผลผลิตในบ่อ แม้จะลองเลี้ยงปลากะพงเพื่อหวังให้กินปลาหมอคางดำก็ควบคุมไม่ได้ ปัญหานี้มีมานานและทวีความรุนแรงขึ้นเรื่อยๆ ทำให้คนทำบ่อปลาอยู่ในภาวะเสี่ยงขาดทุนอย่างหนัก หลายคนไม่กล้าลงทุนเพิ่ม หรือหากคิดจะเปลี่ยนไปทำอาชีพอื่นก็ทำได้ยาก

พี่นก นิรมล แสดงความเห็นหลังจากรับฟังเรื่องราวต่างๆ ว่า “อย่างน้อยที่สุดในวันนี้ก็ได้เห็นว่าชุมชนยี่สารยังคงมีอาหารจากทรัพยากรท้องถิ่นให้ได้กิน ยังมีทอมที่ยืนหยัดจะทำอาชีพประมงต่อไป และมีอ๋องที่เป็นตัวแทนคนรุ่นใหม่ออกไปทำงานข้างนอกแต่ยังคงกลับมาบ้านทุกวัน”

เรื่องราวจากบ้านยี่สาร สะท้อนให้เห็นว่า เบื้องหลังความอุดมสมบูรณ์ของผืนป่าชายเลนและสายน้ำใสยังมีเรื่องราวที่กระตุ้นให้เราตระหนักถึงการใช้ทรัพยากรร่วมกัน ปัญหาสิ่งแวดล้อมไม่ได้จำกัดอยู่แค่พื้นที่ใดพื้นที่หนึ่ง แต่เชื่อมโยงถึงกันในวงกว้าง หากไม่ร่วมมือกันดูแล ผลกระทบย่อมกระจายไปสู่ผู้คน สิ่งมีชีวิต และทรัพยากรทั่วโลก

ติดตามเรื่องราวเต็มๆ ของ บ้านยี่สาร และปัญหาที่ชาวบ้านกำลังเผชิญได้ในรายการทุ่งแสงตะวันสัญจร ตอน เยี่ยมคน เยี่ยมคลอง ในวันเสาร์ที่ 17 พฤษภาคม 2568 เวลา 05.05 น. ทางช่อง 3 กด 33 หรือทางออนไลน์ เฟซบุ๊กทุ่งแสงตะวัน และยูทูบ Payai TV เวลา 07.30 น.

(รายงานโดย รัตนาภรณ์ ละมูลเจริญ)