ฮ่องกง/กรุงเทพฯ – ท่ามกลางแสงสีริมอ่าวฮาร์เบอร์ฟรอนต์ของฮ่องกงที่สะท้อนบนผิวน้ำ มีงาน Art Basel Hong Kong (ABHK) งานแสดงศิลปะระดับโลกที่ใหญ่ที่สุดในเอเชียกำลังจัดขึ้นอย่างคึกคัก ดึงดูดนักสะสม ศิลปิน และผู้สนใจจากทั่วโลกมารวมตัวกัน การซื้อขายงานศิลปะมูลค่ามหาศาลเกิดขึ้นตลอดสัปดาห์ ตอกย้ำสถานะของฮ่องกงในฐานะศูนย์กลางตลาดศิลปะเสรี แม้จะต้องเผชิญความท้าทายจากค่าขนส่งที่สูงขึ้นและผลกระทบจากสงครามการค้าก็ตาม

งาน ABHK ปีนี้มีแกลเลอรี่ชั้นนำ 240 แห่งจาก 42 ประเทศเข้าร่วม โดยครึ่งหนึ่งมาจากภูมิภาคเอเชียแปซิฟิก แกลเลอรี่ชื่อดังระดับโลกมากมายมาร่วมจัดแสดง ทั้ง Pace, Gagosian, Hauser & Wirth และจากเอเชียอย่าง Richard Koh, Tang Contemporary, Bangkok CityCity ศิลปินระดับตำนานอย่าง Takashi Murakami, Pacita Abad และ Lu Yang ก็มีผลงานจัดแสดงที่นี่ นอกจากนี้ ยังมีนิทรรศการน่าสนใจที่จัดขึ้นพร้อมกัน เช่น “Picasso for Asia” ที่ M+ Museum, นิทรรศการภาพวาดของ Cezanne และ Renoir ที่ HKMoA รวมถึงงาน Art Central ที่รวบรวมศิลปินกว่า 500 คน นอกจากนี้ โรงประมูลระดับโลกอย่าง Christie’s, Sotheby’s, Bonthams และ Phillips ก็มีการประมูลงานศิลปะชิ้นเอกมากมาย

การซื้อขายภายในงานเป็นไปอย่างคึกคัก ผลงาน “Infinity Net” ของ Yayoi Kusama ขายได้ถึง 3.5 ล้านเหรียญสหรัฐ งานของ Felix Gonzales-Torres ราคา 900,000 เหรียญสหรัฐ แกลเลอรี่ Thaddeus Ropac รายงานยอดขายรวม 6 ล้านเหรียญสหรัฐ โดยมีงานของ Georg Baselitz และ Roy Lichtenstein รวมอยู่ด้วย ขณะที่ Hauser & Wirth ขายประติมากรรมของ Louise Bourgeois ในราคา 2 ล้านเหรียญสหรัฐให้กับนักสะสมชาวจีน และภาพวาดของ Takashi Murakami ที่แกลเลอรี่ Perrotin ก็ขายได้ 1.3 ล้านเหรียญสหรัฐ ส่วน Tang Contemporary รายงานว่า ภาพวาดของ Yue Minjun ได้ราคา 1 ล้านเหรียญสหรัฐ

สิ่งที่น่าจับตามองในงาน ABHK ปีนี้ คือการมีส่วนร่วมที่โดดเด่นของศิลปินไทยหลายท่าน ผลงานจิตรกรรมสองชิ้นของพินรี สัณฑ์พิทักษ์ จัดจำหน่ายโดย Ames Yavuz ขายไปในราคา 175,000 เหรียญสหรัฐ ฤกษ์ฤทธิ์ ตีระวนิช จัดแสดงผลงานที่ Kurimanzuto และ Pilar Corrias ขณะที่จิตรกรดาวรุ่ง ชนาธิป ฉันท์วิภว จัดแสดงผลงานครั้งแรกที่ Ames Yavuz ส่วน Bangkok CityCity ก็จัดแสดงผลงานของธนัช ธีระดากร และ Tang Contemporary มีนิทรรศการเดี่ยวของ Gongkan (กันตภณ เมธีกุล) ซึ่งผลงานทั้ง 18 ชิ้นขายหมดก่อนเปิดงานเสียอีก สะท้อนให้เห็นถึงความสนใจในศิลปินไทยในตลาดโลก

อีกหนึ่งข่าวสำคัญที่ประกาศในระหว่างสัปดาห์ศิลปะที่ฮ่องกง คือการเปิดตัว Dib International Contemporary Art Museum พิพิธภัณฑ์ศิลปะร่วมสมัยแห่งใหม่ในกรุงเทพฯ ซึ่งริเริ่มโดย เพชร โอสถานุเคราะห์ ผู้ล่วงลับ โดย ภูรัตน์ (แฌง) โอสถานุเคราะห์ บุตรชาย ได้ประกาศข่าวนี้ต่อหน้าแขกคนสำคัญ ถือเป็นก้าวสำคัญที่จะทำให้กรุงเทพฯ กลายเป็นศูนย์กลางศิลปะในภูมิภาค

ประเด็นที่น่าสนใจยิ่งกว่าคือ ท่าทีของรัฐบาลไทยในการผลักดันให้กรุงเทพฯ เป็นศูนย์กลางศิลปะของเอเชีย นโยบายซอฟต์พาวเวอร์ภายใต้การดูแลของ สำนักงานส่งเสริมวัฒนธรรมสร้างสรรค์ไทย (THACCA) ในสมัยรัฐบาลแพทองธาร ชินวัตร ได้ทุ่มงบประมาณหลายร้อยล้านบาทเพื่อยกระดับอุตสาหกรรมสร้างสรรค์ พร้อมทั้งอำนวยความสะดวกให้กับวงการศิลปะด้วยการลดภาษีนำเข้าผลงานศิลปะจาก 10% เหลือ 0% เพื่อเพิ่มความสามารถในการแข่งขันกับประเทศเพื่อนบ้าน

เมื่อเดือนที่แล้ว THACCA ได้จัดงานเสวนา “Global Soft Power Talks” ร่วมกับ Lawrence Ho ซีอีโอของ Melco Resorts & Entertainment ซึ่งเป็นหนึ่งในผู้ประกอบการสถานบันเทิงครบวงจร (Integrated Entertainment Complex) รายใหญ่ของมาเก๊า การหารือในครั้งนี้ ซึ่งมีนายกฯ แพทองธาร กล่าวเปิดงาน ทำให้เกิดคำถามถึงความเชื่อมโยงระหว่างนโยบายซอฟต์พาวเวอร์ของไทยกับโมเดลธุรกิจสถานบันเทิงครบวงจรที่มีคาสิโนเป็นส่วนประกอบสำคัญ

มาเก๊า ซึ่งมีสแตนลีย์ โฮ ได้รับการขนานนามว่าเป็น “ราชาแห่งการพนัน” เป็นต้นแบบของสถานบันเทิงครบวงจรที่ผสมผสานโรงแรมหรู การช้อปปิ้ง ร้านอาหาร การแสดง และงานศิลปะเข้าไว้ด้วยกัน อย่างเช่น City of Dreams ที่มีการจัดแสดงผลงานของศิลปินระดับโลกอย่าง Murakami, Kaws และ Mr. Doodle เพื่อดึงดูดนักท่องเที่ยว การที่รัฐบาลไทยแสดงความสนใจในโมเดลนี้ และเชิญผู้บริหารระดับสูงจากอุตสาหกรรมนี้มาร่วมเสวนา สะท้อนให้เห็นถึงแนวคิดที่จะผนวกเอาธุรกิจบันเทิงขนาดใหญ่เข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของการขับเคลื่อนซอฟต์พาวเวอร์และการท่องเที่ยว

อย่างไรก็ตาม การเชื่อมโยงซอฟต์พาวเวอร์กับคาสิโนและธุรกิจพนัน เป็นประเด็นที่รัฐบาลไทยจำเป็นต้องอธิบายเจตนาและทิศทางให้ชัดเจนต่อสาธารณชน ท่ามกลางความผันผวนทางเศรษฐกิจและการเมืองในปัจจุบัน การเดินหน้าโครงการขนาดใหญ่ที่เกี่ยวข้องกับคาสิโนอาจเป็นความเสี่ยงที่ต้องพิจารณาอย่างรอบคอบ ดังที่บทความตั้งข้อสังเกตว่า ในช่วงเวลาที่ไม่แน่นอนเช่นนี้ ไม่มีเวลาให้ “เล่นเพลินๆ” หรือ “เสี่ยงดวงกับเกมแห่งโชคลาภ” อีกต่อไป เพราะหากผิดพลาด ผู้ที่ได้รับผลกระทบหนักที่สุดคือประชาชน

บทความนี้เขียนโดย อภินันท์ โปษยานนท์

ภาพประกอบ:

• ภาพวาดโดย Yue Minjun, Tang Contemporary ที่ ABHK ฮ่องกง
• ภาพวาดโดยฤกษ์ฤทธิ์ ตีระวนิช ที่ Kurimanzuto, ABHK ฮ่องกง
• Shin Min ผู้ชนะรางวัล MGM Discoveries Art Prize ที่ ABHK ฮ่องกง
• City of Dreams, มาเก๊า
• คาสิโน ที่ City of Dreams, มาเก๊า
• ประติมากรรมโดย Kaws ที่ City of Dreams, มาเก๊า