เฮลซิงกิ, ฟินแลนด์ – นักวิจัยในประเทศฟินแลนด์สร้างความฮือฮาให้กับวงการวิทยาศาสตร์ หลังประกาศการค้นพบ ‘ไวรัสยักษ์’ ตัวแรกของประเทศ โดยตั้งชื่อว่า ‘ยีวาสคีลาไวรัส’ (Jyvaskylavirus) ซึ่งมีขนาดใหญ่กว่าไวรัสไข้หวัดใหญ่และไวรัสโคโรนาที่ก่อโรคโควิด-19 ถึงสองเท่า การค้นพบครั้งนี้ชี้ให้เห็นว่าไวรัสขนาดใหญ่และซับซ้อนเหล่านี้อาจแพร่หลายในสภาพแวดล้อมทางตอนเหนือมากกว่าที่เคยคาดการณ์ไว้

โดยทั่วไปแล้ว ไวรัสส่วนใหญ่ที่เราคุ้นเคยมีขนาดเล็กมากเพียงประมาณสิบนาโนเมตร (nm) เท่านั้น แต่ในบางกรณีที่พบได้ไม่บ่อย จะมี ‘ไวรัสยักษ์’ ที่มีขนาดใหญ่กว่าญาติของมันได้ถึง 1,000 เท่าในแง่ของปริมาตร หรือมีเส้นผ่านศูนย์กลางใหญ่กว่า 10-100 เท่า อย่างไรก็ตาม แม้จะมีชื่อที่ฟังดูน่ากลัว แต่นักวิทยาศาสตร์ระบุว่าไวรัสยักษ์เหล่านี้ไม่จำเป็นต้องอันตรายมากกว่าไวรัสขนาดมาตรฐาน

การค้นพบยีวาสคีลาไวรัสโดยทีมนักวิจัยจากมหาวิทยาลัยยีวาสคีลา (University of Jyväskylä) นับเป็นครั้งแรกที่มีการระบุไวรัสยักษ์ในฟินแลนด์ ยีวาสคีลาไวรัสมีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 200 นาโนเมตร ซึ่งใหญ่กว่าไวรัสไข้หวัดใหญ่หรือไวรัส SARS-CoV-2 ประมาณสองเท่า ตัวอย่างของไวรัสถูกค้นพบในสิ่งแวดล้อม และนำมาผสมกับเซลล์เพาะเลี้ยงของอะมีบาชนิด Acanthamoeba castellanii เพื่อทำการแยกและศึกษา

ศาสตราจารย์ ลอตตา-รินา ซุนด์เบิร์ก (Lotta-Riina Sundberg) หัวหน้าคณะวิจัย กล่าวว่า “การค้นพบนี้ช่วยเพิ่มความเข้าใจของเราเกี่ยวกับความหลากหลายของไวรัสในระบบนิเวศทางตอนเหนือ และยังเน้นย้ำว่ายังมีสิ่งที่เราไม่รู้เกี่ยวกับโครงสร้างและหน้าที่ของไวรัสที่แปลกประหลาดเหล่านี้อีกมาก”

รายละเอียดเกี่ยวกับยีวาสคีลาไวรัสได้รับการตีพิมพ์ในวารสารวิทยาศาสตร์ eLife ทีมวิจัยได้ทำการศึกษาจีโนมและโครงสร้างของไวรัส พบว่ามีความเกี่ยวข้องกับไวรัสกลุ่มมาร์เซยไวรัส (Marseilleviruses) ซึ่งเคยถูกแยกได้จากประเทศฝรั่งเศส

สิ่งที่ทำให้การค้นพบยีวาสคีลาไวรัสน่าสนใจเป็นพิเศษคือสถานที่ที่พบมัน เนื่องจากไวรัสยักษ์ส่วนใหญ่ที่เคยถูกระบุพบมาก่อนหน้านี้จำกัดอยู่ในบางพื้นที่ของยุโรปและอเมริกาใต้ การพบสายพันธุ์ที่อยู่ทางเหนือไกลถึงฟินแลนด์ ทำให้ผู้เขียนการศึกษาตั้งทฤษฎีว่าไวรัสยักษ์อาจแพร่กระจายอยู่ในดินและน้ำมากกว่าที่เคยเชื่อกันมาก่อน

วงจรชีวิตและการแพร่กระจายของไวรัสยักษ์ยังเป็นเรื่องที่นักวิทยาศาสตร์กำลังศึกษาและยังไม่เป็นที่เข้าใจดีนัก อย่างไรก็ตาม มีการค้นพบว่าไวรัสยักษ์บางชนิดที่พบในพื้นที่อาร์กติกสามารถเข้าทำลายและติดเชื้อสาหร่ายบางชนิด ซึ่งสาหร่ายเหล่านี้มีส่วนเร่งการละลายของธารน้ำแข็ง

ด้วยขนาดที่ใหญ่กว่า ไวรัสยักษ์จึงมีจีโนมที่ใหญ่กว่าไวรัสขนาดมาตรฐานมาก โดยอาจมีคู่เบสดีเอ็นเอ (DNA base pairs) มากถึง 2.5 ล้านคู่ เทียบกับ 7,000 – 20,000 คู่ในไวรัสทั่วไป แม้จะมีขนาด 200 นาโนเมตร ยีวาสคีลาไวรัสก็ยังเล็กกว่าแพนโดราไวรัส ซาลินาส (Pandoravirus salinas) ซึ่งเป็นไวรัสยักษ์ที่ใหญ่ที่สุดเท่าที่เคยพบมา โดยมีขนาดถึง 500 นาโนเมตร

นักวิจัยหวังว่าการศึกษาไวรัสยักษ์อย่างยีวาสคีลาไวรัสเพิ่มเติม จะนำไปสู่ความเข้าใจที่ลึกซึ้งยิ่งขึ้นเกี่ยวกับสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กที่มีเอกลักษณ์เหล่านี้ และศาสตราจารย์ซุนด์เบิร์กยังเปิดเผยอีกว่า ยีวาสคีลาไวรัสเป็นเพียงการค้นพบครั้งแรกเท่านั้น เนื่องจากทีมวิจัยได้ตรวจพบสัญญาณของไวรัสยักษ์ชนิดใหม่อื่นๆ ในตัวอย่างสิ่งแวดล้อมที่เก็บมาเช่นกัน