กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ภายใต้การนำของ นางนฤมล ภิญโญสินวัฒน์ รมว.เกษตรฯ มุ่งมั่นที่จะเพิ่มศักยภาพภาคการเกษตรของไทยให้แข็งแกร่งยิ่งขึ้น โดยล่าสุด กรมวิชาการเกษตร ได้เดินหน้าภารกิจสำคัญในการยกระดับ ส้มโอ ซึ่งเป็นหนึ่งในผลไม้เศรษฐกิจหลักของประเทศ

หัวใจสำคัญของการยกระดับในครั้งนี้มุ่งเน้นไปที่ ส้มโอขาวแตงกวา สินค้าเกษตรอัตลักษณ์เฉพาะถิ่นที่มีชื่อเสียงของจังหวัดชัยนาท ซึ่งได้รับการขึ้นทะเบียน สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (GI) เป็นเครื่องยืนยันถึงแหล่งกำเนิดและคุณภาพที่เป็นเอกลักษณ์ ด้วยรสชาติที่หวานอมเปรี้ยว เนื้อกุ้งใหญ่สีขาว นุ่มแต่ไม่แฉะน้ำ และมีความกรอบคล้ายแตงกวา ทำให้ส้มโอพันธุ์นี้เป็นที่ต้องการของตลาดทั้งในและต่างประเทศ

ความสำเร็จที่น่าภาคภูมิใจคือ การที่ประเทศไทยสามารถส่งออกส้มโอเข้าสู่ตลาดสหรัฐอเมริกาได้เป็นครั้งแรกในปี 2566 ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงคุณภาพและมาตรฐานสุขอนามัยพืชของผลไม้ไทยที่ได้รับการยอมรับในระดับสากล แม้จะเป็นตลาดที่มีมาตรการเข้มงวดสูง นับเป็นการเปิดประตูสู่โอกาสในการขยายตลาดส่งออกผลไม้ไทยไปยังประเทศอื่นๆ มากขึ้น

อย่างไรก็ตาม สถานการณ์ปัจจุบันในตลาดนำเข้าส้มโอไทย เช่น สหรัฐอเมริกา ญี่ปุ่น และอีกหลายประเทศ มีการแข่งขันที่สูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง สิ่งนี้เป็นความท้าทายที่ผลักดันให้ประเทศไทยต้องเร่งพัฒนาระบบตรวจสอบและยกระดับมาตรฐานสินค้าให้มีความแข็งแกร่ง เพื่อป้องกันปัญหา การปลอมแปลงสินค้า ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อความน่าเชื่อถือและชื่อเสียงของส้มโอไทยในตลาดโลก

เพื่อรับมือกับความท้าทายนี้และคว้าโอกาสใหม่ๆ ในการส่งออก กระทรวงเกษตรฯ เล็งเห็นถึงความจำเป็นในการนำเทคโนโลยีและนวัตกรรมมาใช้ในการตรวจสอบพันธุ์ แหล่งผลิต และสาระสำคัญที่เป็นประโยชน์ต่อสุขภาพในผลไม้ เพื่อเพิ่มมูลค่าและขีดความสามารถในการแข่งขัน พร้อมทั้งต่อยอด ซอฟต์พาวเวอร์ ด้านผลไม้ไทยให้เป็นที่รู้จักและยอมรับในวงกว้างระดับโลก

จึงได้มอบหมายให้ สำนักวิจัยพัฒนาเทคโนโลยีชีวภาพ กรมวิชาการเกษตร ดำเนินการวิจัยและพัฒนาเทคนิคการวิเคราะห์สารชีวโมเลกุลและสารสำคัญต่างๆ ซึ่งจะช่วยให้สามารถระบุพันธุ์และแหล่งผลิตส้มโอได้อย่างแม่นยำ โดยใช้เป็นหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ในการยืนยันอัตลักษณ์ของส้มโอไทย แม้ว่าในปัจจุบันการตรวจสอบคุณภาพและแหล่งที่มาของผลไม้ยังคงเป็นเรื่องที่ท้าทาย

จากผลการวิเคราะห์เชิงลึก โดยใช้เทคนิค ลายพิมพ์ดีเอ็นเอ (DNA Fingerprinting) และ ลายพิมพ์เปปไทด์ (Peptide Fingerprinting) ควบคู่กับการวิเคราะห์ข้อมูลทางสถิติด้วยเทคนิค Principal Component Analysis (PCA) และ ANOVA พบข้อค้นพบที่น่าสนใจว่า ดีเอ็นเอของส้มโอพันธุ์เดียวกันที่ปลูกในพื้นที่ต่างกันมีความคล้ายคลึงกันสูง แต่ ลายพิมพ์เปปไทด์ กลับแสดงความแตกต่างที่ชัดเจน ซึ่งเป็นข้อมูลสำคัญอย่างยิ่งในการใช้ระบุแหล่งที่มาของส้มโอไทยได้อย่างแม่นยำ

น.ส.วรารัตน์ ศรีประพัฒน์ นักวิชาการเกษตรชำนาญการ สำนักวิจัยพัฒนาเทคโนโลยีชีวภาพ กล่าวว่า การนำเทคนิคการวิเคราะห์สารชีวโมเลกุล โดยเฉพาะลายพิมพ์เปปไทด์ มาใช้เป็นมาตรฐานในการตรวจสอบแหล่งผลิตของส้มโอ จะช่วยเพิ่มความแม่นยำในการยืนยันข้อมูล โดยทางสำนักฯ ได้พัฒนาฐานข้อมูลสารชีวโมเลกุลจากตัวอย่างส้มโอที่เก็บรวบรวมมาหลายฤดูกาล (อย่างน้อย 3-5 ฤดูกาล) เพื่อให้ข้อมูลมีความน่าเชื่อถือสูงสุด สามารถใช้เป็นเครื่องมือสำคัญในการป้องกันการปลอมแปลงสินค้าเกษตรไทยได้

เทคโนโลยีนี้ไม่เพียงแต่ช่วยให้เกษตรกรสามารถยืนยันคุณภาพและแหล่งผลิตของส้มโอของตนเองได้เท่านั้น แต่ยังช่วยเพิ่มความมั่นใจให้กับผู้บริโภคและผู้ประกอบการส่งออกในด้านการรับรองมาตรฐานสินค้าอีกด้วย ข้อมูลที่ได้จากการตรวจสอบยังสามารถนำไปใช้ประกอบการรับรองคุณภาพและแหล่งผลิตสินค้าก่อนการส่งออก ซึ่งจะช่วยสร้างความเชื่อมั่นให้กับตลาดทั้งในประเทศและต่างประเทศ

โดยสรุป กรมวิชาการเกษตรได้บูรณาการวิทยาศาสตร์ การวิจัย เทคโนโลยี และนวัตกรรม เพื่อพัฒนาระบบตรวจสอบย้อนกลับไปยังผู้ปลูกหรือแหล่งผลิตส้มโอขาวแตงกวา GI ชัยนาท โดยใช้เทคโนโลยีลายพิมพ์เปปไทด์ในการจำแนกส้มโอ GI จากชนิดอื่นได้อย่างแม่นยำ เทคโนโลยีนี้ถือเป็นจุดแข็งที่ช่วยยกระดับความน่าเชื่อถือและสร้างความโดดเด่นให้กับสินค้าเกษตรไทย สอดคล้องกับนโยบายในการเสริมสร้างความเข้มแข็งภาคการเกษตร ขับเคลื่อนเศรษฐกิจ และเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันของอุตสาหกรรมเกษตรไทยในตลาดโลก พร้อมเป็นหลักประกันคุณภาพและความปลอดภัยของส้มโอไทยทั้งตลาดภายในและต่างประเทศ

สำหรับเกษตรกรและผู้ประกอบการที่สนใจในเทคโนโลยีการตรวจสอบนี้ สามารถสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่กลุ่มวิจัยเทคโนโลยีชีวภาพทางการเกษตร สำนักวิจัยพัฒนาเทคโนโลยีชีวภาพ กรมวิชาการเกษตร โทรศัพท์ 0-2904-6885 ต่อ 95